Ecocriticism : Critical Interpretation of the novel 'Tattvamasi'

M. K. BHAVNAGAR UNIVERSITY

Department of English

M.Phil

Enrollment No : 3069202320160001

Paper No : 2 

                            Literary Theories and Criticism: Background and context Theory

Assignment Topic :   Ecocriticism : Critical Interpretation of the  novel 'Tattvamasi'

preface:

            Journey has always been  a very rich and powerful literary device. especially when it is an excursion into the wonderfully creation of the wonderland of naturally - culturally profound coastal parts and river side of geographical piece. Modern man when she understands how nature is not only a geographical 'space' to dwell upon but also culturally mystical notion that governs 'being and becoming'.

            Nature and Literature have always shared a close relationship as is evidenced in the works of writers in almost all cultures of the world. The literary critic tries to study how this close relationship between nature and society has been textualized by the writers in their works. In this context two terms have become more important Ecology and Ecocriticism.

            Literary works could not remain unaffected from cultural and natural conflict which concern for nature changes in Indian literature from reverence to destruction.Ecocriticism is an approach to revisit the text from ecological perspective in order to under how do humans organise their 'being' within the natural resources they are part of alone with other living organisms.

            Ecocriticism remembers the earth by rendering an account of the indebtedness of  culture to Nature. How environmentalism plays vital role in human life to shape society. Eco critics seek and more concern to revalue the more than - human natural world, to which some texts and cultural traditions  invite us to attend. In this way, eco-criticism has a vital contribution. So, let's discuss the term Ecocriticism in detail and then critical interpretation of the novel  'Tattvmasi' written by Dhruv Bhatt.  

Ecocriticism :

            Ecocriticism is the study of literature and the environment from  interdisciplinary point of view, where literature scholars analyze text that illustrate environmental concern and examine the various ways literature treats the subject of nature.

According to Lawrence Buell,

 "Ecocriticism as a study of the relationship between literature and the environment  conducted in a spirit of commitment to environmentalist praxis."

            Estok argues that Ecocriticism is more "Simply the study of Nature or natural things in literature; rather it is any theory that is committed to effecting change by analyzing the function - thematic, artistic , social, historical, theoretical of the natural environment  which is represented in documents that contribute material practises in material worlds."

         Eco critics examine human perception of wilderness, and how it has changed throughout history and whether  or not current environmental issue are accurately represented  or even mentioned in popular culture and modern literature.

                        Environmental  themes  features abundantly in culture. Bates sets Ecocriticism in opposition to a dominant mode of theory. He calls for a move away from Marxist and New historicism that can see nothing in nature writing but conservative ideology. Environmentalism is both a critique of industrial modernity and another product of it.

                        Thus,  Ecology is the scientific study of natural interdependencies of life forms as they relate to each other and their shared environment.  Creatures produces and shape their shared environment , as their environment produces and shape them. An ecosystem is a local set of conditions that support life. Ecosystem are fall of variables, often in flux , and subject to forces outside their boundaries.

" Everything is linked to everything else, and most importantly, the human mind must be linked to the natural  environment."

                       

                        Nature is a series of changing cultural constructions that can be used to praise and blame . Nature is what the earth is and does without human intervention. This may include 'natural' human impulses, as opposed to considered actions. The natural is the opposite of the artificial. 'The  cultivate the way of living life is called................Culture.

                      Thus, We may conclude that environmentalists are conventionally seen  as defenders of nature. Eco critics promote works of art which raise moral questions about human interaction with nature , while also motivating audiences to live within a limit that will be binding over generations.

Now we are going to examine the Gujarati novel -'Tattvmasi' by Dhruv Bhatt with this term- Ecocriticism.

            Within the various  postmodernist Gujarati literature, Dhruv Bhatt stands out to  be an extraordinary nativistic novelist. His novels revolves around basic natural organisms:  sea, river, forest, the world of animals etc. With a view to understand the cultural history of how these 'ecological' - elements shape the way we make sense 'What we are' and 'Why are we like this' in course of development of the civilization, Indian to very specific.In Indian context natural life is highly philosophical and it is based on the natural aspects which operate themselves. 'With writer, readers also start their  journey.'

            The attempt to see how the resonance of nature is heard while experiencing a journey through the land which is destined to determination, commitment and efforts not only towards lofty optimism but towards a strong calling of the natural life.

            Dhruv Bhatt describes the symbolic relationship  between the man the nature in his most of novels. The description of the natural world or the way he locates the ecological organism in his novels lead to think us why he is going deep down to the corner  stone of ocean, river and forest etc.

            This Modern century is the century of  'digital revolution',  Everybody is crazy for advance technology and may be that is the most prominent reason for human beings that they gradually away from the 'Natural life'. They lost their natural values and don't know how beautiful nature is cruel at the same time. Only because of technical society , human beings lost the charm and wonder of the 'Nature'.

                                   

            The novel has the narration of someone's diary reading and unknown narrator. The novel has the description of two contrast of human world - 'Nature and Culture'. Two oppsite word together on which human life is sustained. Nature is giver but the same time it has the power to mess up. This novel has the wonderful charm of the description of the forest with the life style of different tribes and the great river which is adored in India with the respect of 'Mother' - Narmda !

મેં બારી ભાર જોયું, શુધ્ધ, ધવલ ચાંદનીના અખૂટ જલભર્યા નદીનો પટ પૂરો થવામાં હતો. હું લગભગ સંમોહિત થઈને નીચે વહેતી નદીને જોતો હતો; ને મારાં નનીએ, આ સામે સુતેલા મજીની જેમ જ પોટલીમાંથી સિક્કો કાઢી ,નદીમાં ફેંકતા કહેલું; ' હે નરબદામા , મારા ભણીયાની રક્ષા કરજે.'

                Narrator comes India after long time for his research project. He has to observe Indian life style of tribal people in the forest. Believing himself as much civilised than tribal, he wants to teach manners to them. He himself  becomes the Master first but gradually his life is changed with the company of people and most importantly Nature that is more interesting.

લીલાં, ઘેઘુર વનો વચ્ચે ખીણમાં ચાંદીના દોર જેવી ધારા જોઈ ગુપ્તાજીએ તે તરફ હાથ જોડ્યા અને બોલ્યાં : ' નર્મદે હર '. 'આ નર્મદા છે ?' મેં સહસા પૂછ્યું , નર્મદા અહીં આટલે દૂર સુધી ! ' મારા આશ્ર્ચર્યની અવધિ આવી ગઈ. 'ઓહી તો હે'. ગુપ્તાજીએ કહ્યું ' ઈહાઁ તો સબ કુછ નર્મદા જ હે.' 

                Nature is connected with the cycle of human life as human being is the part of the Nature. Nature is Everything , which leads the natural instincts in heart. Without nature human life can't survived because human being is also the part of nature.          

અરણ્યો ગમે તેટલાં શાંત અને અબોલ હોય ; આટલે દૂરથી ક્યાં કોણ જાય છે તે પારખી લેવું હોય તો આ વનોમાં જ જન્મવું પડે, અહીં ઉછરવું પડે. મારા જેવા યાયાવર માટે આ શક્ય નથી.

'નર્મદાને ખોળે' તેમ કહ્યું ત્યારે હ્રદય માં કોઈક ઊંડો, અજાણ ભાવ જાગીને શમી ગયો. ગ્રાન્ડપાનું નામ પણ માંડ યાદ રાખનારી પ્રજાને સાતમી પેઢીના પૂર્વજોનું ગૌરવ લેવાની ટેવ તો ક્યાંથી હોય! ' મેં તો સંબંધોમાં તણાઈ ન જવાની સ્વસ્થ રહેવાની અને લાગણીવેડાથી દૂર રહીને જાતનું રક્ષણ કરવાની વ્યવસાયિક તાલીમ લીધી છે.  ' કંઈક મેળવી લેવાની , કંઈક પામવાની, હોદ્દાઓને કે ચંદ્રોકોને જીતવાની ભૂખ જગાડવાનો તો મારો ધંધો.' 

                 Modern man defines the development giving  suggestion to replacement of human being only for the profit. The  much value of material life-style leads him away from the natural world. But , people who are living in the forest and to whom he believes uncultured they have invisibly strength or  natural instinct through which they are able to save their and other lives too. With mutual understanding they solve problems and maintain their relationship. Here, we find the example of two different culture and their lifestyle. How different it is and how wonderful it is! Relationship is the chief aspect to live life.

'જેણે આ દેશને, આ સાંસ્કૃતિને જીવતી રાખી છે તેમણે ધર્મને જીવનનો પાયો નથી ગણ્યો.' રોજ ટીલા ટપકાં કરતો બ્રાહ્મણ એમ બોલે છે તે હું માની ન શક્યો. ઋષિઓએ જો ધર્મને જ જીવન સાથે જોડ્યો હોત તો આપણે આપણા પોતાના જ ધર્મમાં આટ આટલા સંપ્રદાયો ઉભા થવા દેત ? કહી ને શાસ્ત્રી અટક્યા તું વિચાર , કઈ તાકાત પર આ પ્રજા તેત્રીસ કરોડ દેવતાને સાચવતી આવી હશે ?

" સંસ્કૃતિ સ્વભાવે જ એક અપ્રાકૃત ઘટના છે. "

શાસ્ત્રીજી સામે બોલતાં રહ્યાં, 'આદિવાસીઓને સુધારવાનો અધીકાર આપણને છે કે નહીં તે હું નથી જાણતો. હા, તું જો અદિવાસીના જીવન સુધારી શકે તો મને ખુબ આનંદ થશે.'

Each has its own culture. Nobody has right to change or teach them manners and rules because they have already their manners , culture and rules.

ધર્મથી વિમુખ નથી છતાં ધર્મથી પર રહેવાનું આ સંસ્કૃતિ ક્યાંથી શીખી છે ? સુપ્રિયા શાંતિથી કહે, ' હું બીજું કઈ તો ન સમજુ પણ મને એટલુ તો લાગે જ છે કે એકાદ પ્રાણી કે પક્ષીની નસલનું અસ્તિત્વ જોખમમાં પડે તો આખી દુનિયા તેને બચાવી લેવા તૈયાર થઇ જાય છે. બુદ્ધિ જીવીઓ વિરોધ કરે પણ માણસની આખી સંસ્કૃતિ, તેની પરંપરા, તેના જીવનની ધરોહર સમૂળથી નાશ પામે આખેઆખી અવવસ્થા જ ભાંગી પડે તેને પરિવર્તન ગણીને વધાવે.

With the name of development we left behind something. Capitalist society never care for culture and don't care of surrounding because of the profit. If intellectual people don't care for this then who raise their voice against them ? Culture teaches people to save other's live. They stands with other when they need to help.  Intellectual people can't tolerate this because they want change , they want development.

'રંગ તો એક જ છે; ઝાંય જુદી છે.' સુપરિયાએ સાવ સીધી રીતે કહ્યું; પણ તેના શબ્દોમાં મને કંઇક જુદી વાત સમજાતી લાગી. એક સાદા નાના વાક્યમાં મોટામાં મોટી વાત સમાવવાની રીત આ પ્રજા ક્યાંથી શીખી હશે ? તે વિચારું છું તે સાથે જ સ્પષ્ટ દેખાય છે કે સરળ પ્રકૃતિમય જીવન જ આનું રહસ્ય હોવું જોઈએ. પ્રકૃતિ સમીપે રહેનાર, તેને આત્મસાત કરનાર માનવી જયારે શબ્દ વહેતો કરે છે ત્યારે અજાણપણે જ કોઈ સંદેશો વહી નીકળે છે. આ રહસ્યો જ દેશને કબીર, ગંગાસતી, નરસિંહ, તુકારામ અને અનેક જાણ્યા-અજાણ્યા મહામાનવો ભેટ ધર્યા છે. સર્વ શક્તિમાન પ્રકૃતિ સાવ સાદા માનવીને મુખે અગમવાણી વહેતી કરવાની અદ્દભુત શક્તિ ધરાવે છે.

સુમસામ વનોમાં એકલપંડે ચાલવું કલ્પનામાં જેટલું રોમાંચકારી લાગે છે તેટલું હોતું નથી. ઊંચા ઊભેલાં મહાવુક્ષો વચ્ચે હું એકલો જ છું એ ખ્યાલ આવતાં જ મારો અરણ્ય - ભ્રમણનો ઉત્સાહ ઓસરવા મંડ્યો.વાઘથી ડરતો માણસ સાગબાનની  છાંયામાં હોય તો ડર ન લાગે તેવું સાંભળીને મને અત્યંત અચરજ થયું. સાગ તો આ અરણ્યોના પ્રાણવૃક્ષ છે.

In forest, there are many mysticism which is not easy to define . Because beliefs are based on story of God and Goddess. And their natural way of dealing keep everything or each beliefs as it is , sometimes people needs to put their faith into something or someone and they have one story through which they save their life.  Each  tree is necessary but in forest , writer  gives the importance to 'sag' as oxygen or saviour of other's life.

            As being the part of nature, we have natural organism in our body. Whether we believe or not it affects our nature and behaviour. And that's why something is only for believing, there we are not able to apply any  logic or any reasons to prove epistemological experience.

આ અભેદ મહા અરણ્યો મેં જૂનમાં આટલી કંગાળ વસ્તરહિન દશાને પામતા હશે તે મેં કલ્પેલું નહીં. જેમ જેમ સૂર્યનો પ્રકોપ વધતો ગયો તેમ તેમ લીલો રંગ બદલાયને પીળો કે ખાખી થતો ગયો. હું જેને સદાકાળ જળભરી ઝરણાંઓથી તૃપ્ત રહેતી અનેક વનસ્પતિઓના ભંડાર સમી માનતો તે કપિલમુનિની આ ભૂમિ ,  મે ની શરૂઆતથી જ જળ ઝરણ અને ફળ - ફુલોહિન દશામાં આવી ગઈ છે. 

"જે પોષિતું તે મારતું , તે ક્રમ દીસે છે કુદરતી."

પાણીની શોધમાં ભટકતાં પશુઓ છેક નર્મદાતટે જઈને અટકે છે. અન્ય ઋતુઓમાં વનોમાં સહેલાઈથી સંતાઈ શકતા પશુઓ અત્યારે એકાદ વૃક્ષ થડ પાછળ રહીને જાતને સંતાડવાનો પ્રયત્ન કરે છે અને પક્ષીઓ પણ હવે છુપા રહી શકતા નથી.

                Various colour of nature. It can't be always glorified. Nature is not always romanticised everything as William Wordsworth does in his poetry. The same time it is cruel as Robert Frost describes Nature  in his poetry.  As Gujarati proverb says....

આ ભલાભોળા અદિવાસીઓએ જે ગીરવે મુક્યું હોય તે ઘર નથી જ હોતું .ઘર તો માત્ર બહાનું છે. આ લોકો ગીરવે મૂકે છે સ્વંય પોતાની જાતને. દેવાદાર ઘર નથી. દેવાદાર છે ગુપ્તાજી પાસે ધન -અનાજ- કાપડ લેવા પગે ચાલીને ગયેલું અસ્તિત્વ અને તેનું નામ.એ અસ્તિત્વને, એ નામને બંધન છે કે તેણે દેણુ અને વ્યાજ ચૂકવવા. પૂનમને દિવસે વનો ખૂંદીને રસ્તાની એક તરફ ઉભા રહી જવાનો આદેશ આ બધાને પોતાને અંદરથી જ મળે છે; બહારથી નહીં.

                Nature teaches them moral values and honesty. To live in natural environment plays vital role to shape beliefs and behaviours of human beings. They normally try to balance between both Culture and  Nature. This cannot be found in city life-style and people are more selfish and so called civilized people. But...here,  they maintain the balance of both because being the part of 'Natural World' one's actions must be affected to whole universe.

Civilization નો સંબંધ બહારની બાબતો સાથે છે, જયારે સંસ્કારનો સંબંધ અંદરના અજવાળા સાથે છે. કયારેક એવું પણ બને ,કે સભ્યતા વિકાસ પામતી જણાય તોય સંસ્કારમાં ઓટ આવે.

'પરિક્રમાની સેવા કરવાની છે, પરિક્રમાવાસીની નહીં'. આખો રેવાખંડ જે કરી શકે , અર્ધા ભૂખ્યા રહેતા આદિવાસીઓ પણ કરી શકે તે કામ આપણાથી નઈ થાય ?' 

                Cultural elements connect to Nature. Both is necessary so it must be sustained together.  To  do service of  'Parikrma' to save the Nature. People are ready to do the service of it.

થોડી જ પળોમાં મને એ પણ સમજાવા માંડ્યું કે વરસતા વરસાદ માં ઉઘાડા શરીરે સતત નીચા નમીને ચપચપ ડાંગર રોપ્યે જતા માનવીની વેદના શી ચીજ છે. હું માત્ર આનંદ માટે આ કામ કરી રહ્યો છું. બરડો જાણે તૂટી પડશે એવું મને લાગ્યું.ગમે ત્યારે અધૂરું મૂકીને બહાર નીકળી જઇ શકાય; પરંતુ જેઓને મુઠી ધાન માટે આ કામ કરતા જ રેહવું પડે છે તેની વેદના કેટલી અસહ્ય બનતી હશે, તેની કલ્પના થથરાવી મૂકે છે. ' પ્રકૃતિનું નિરાકાર સ્વરૂપ જો અંતરિક્ષ હોય તો તે જળસ્વરૂપે સાકાર થતું હશે.'  જ્યારે જ્યારે ખેતરોમાં કામ કરતા માનવીને જોઈને સૌંદર્ય માણવાનું વિચારીશ ત્યારે મન તરત જ બોલી ઉઠશે, ......" જગત દેખાય છે તેટલું રમ્ય નથી ."

                Ecocritics  can read this Para with critical aspiration putting land into the centre. Land must be 'Giver'. As always it is compared as "Mother Land". Mother should be giver however difficult it is for her. Thus, it contrast to anthropocentricism and thinks about how land has to provide food everybody.

થોડા દિવસો પહેલાં દૂરનાં અરણ્યોમાં એક વાઘે એક માનવીની હત્યા કરી. વર્ષોથી પરસ્પર વિશ્વાસ અને શજીવનની ચાલી આવતી સાંકળ ક્યાંક તૂટી. આટલી વાતે આ નિતાંત શાંત અરણ્યોની શાંતિમાં વલયો સર્જ્યા છે.  માનવીને પોતાના અધિકારની જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાનો એક નક્કી માર્ગ અને સમય આ પ્રકૃતિએ નિર્ધર્યા જ હોય છે. આજે  આ રણ્યોનું કદી ન જોયેલું, ન જોવા ઈચ્છેલુ સ્વરૂપ હું જોઈ રહ્યો છું. આ પ્રજ્વવલી ઉઠેલાં વનોમાં અગ્નિ પોતાના તમામ નામોને સાર્થક કરતો આગળ વધી રહ્યો છે. સળગતાં વનો અગ્નિશિખાના ફફડાટના અવાજમાં પોતાનો વિનાશકારી નાદ ઉમેરે છે. મ્હાગ્નિ તેના સ્વર માત્રથી ભય પ્રેરે છે.

કુદરતી રીતે , માનવીની ભૂલથી કે ઇરાદાપૂર્વક  વનો અને અગ્નિનો સંબંધ પરાપૂર્વથી ચાલ્યો આવતો સંબંધ છે, સર્જાય છે, બળે છે, અને રાખમાંથી ફરી જન્મ લે છે આ વનો.

                When harmony of nature is interrupted, everything is in threat.  Ecosystem forced to nature arise from ashes. As fire is the most awful thing which has spirit to demolish everything within the minute.  Fire of forest affects human life because animals lost their home and their lives are in hazard.

પ્રકૃતિ છૂટતી જાય તેની અત્યંત આકરી કિંમત માનવજાતે સદીઓથી ચૂકવવી પડે છે. પ્રકૃની ધરાર અવગણના એ વિકૃતિની સગી જનેતા છે.

ગંડુ ફકીરે કહ્યું, ' હા તો લુસી પત્તા યા ડાલી ભી બન સકે તો પેડ જરૂર લુસી બન જાયેગા. યે  પ્રતિજ્ઞા હે પેડકી , યહી વચન હૈ નદીકા, આકાશકા, હર ચીજ કા .' પછી અમને બધાને ઉદેશી ને કહે, ' જીસે તુમ બેજાન સમજતે હો વે સબ હમસે કઈ જ્યાદા જિન્દા હૈ. '

' અહં બ્રહ્માસ્મિ.' સમજવા સાથે જ સમજાય છે કે ખરેખર તો 'અહં' જેવું કંઈ જ અસ્તિત્વમાં જ નથી.જે છે તે બધું જ તત્તવમસિ છે. વર્ષો પહેલાં એક સાદા વેપારીના મુખે સાંભળેલા વાક્યો ' યહાઁ તો સબ કુછ નર્મદા જ હે ' નું મૂળ કેટલાય વર્ષો અગાઉ પ્રસ્થાપિત થયેલી વિચરસરણીમાં સમાયેલું આજે સ્પષ્ટ જોઈ શકું છું.

Connection of humanity and Nature with deep thinking . It survives forever with natural elements.  

'અદભુત' લ્યુસીએ કહ્યું અને નકશો ખોલ્યો, ધ્યાનથી નર્મદાનું સ્થાને જોઈને બોલી 'અખા ભારતને બરાબર વચ્ચેથી બે ભાગમાં વહેંચે છે'. 'હું એનાથી જુદું માનું છું.' શાસ્ત્રીજીએ કહ્યું, ' એ આ દેશને જોડે છે. ઉત્તરાખંડ અને દક્ષિણપથને જોડી ને એક સાથે રાખે છે આ રેવા .

 Though river is same we can't step into the same river twice. River teaches us the flow of life. As the strength of river cuts through a rock not because of its power but its persistence.\

પરિક્રમાવાસીને લૂંટી એમનાં વસ્ત્રો પણ ઉતારી લો. ભૂખ્યો -તરસ્યો , જીવવા માટે હવાતીયા મારતો વસ્ત્રહિન પ્રવાસી ઝાડી પાર કરીને નગરમાં પહોંચશે ત્યારે એના અહમના ચુરેચૂરા થઇ ગયા હશે.સંન્યાસ શું છે ? ત્યાગ શું છે ? જ્ઞાન શું છે ? આવા તમામ પ્રશ્નોના જવાબ તેને મળી ગયા હશે.

'છે માત્ર જળપ્રવાહનો રમીનાદ. ઝાડીઓ આરપાર વહેતા પવનનો મંદ મધુર સ્વર. જનહીન એકાંત અને ગોળ ભૂખરા -સફેદ પથ્થરોથી છવાયેલો મારો પંથ.'

            Different colour of the river Narmda. It gives the message of life. What is the meaning of existence ? What is the meaning to be a live ?  How to live life? What is knowledge ? everything is dealt with experience.

ચારધામોની યાત્રા , ગંગા , યમુનાના સ્નાન માટે યાત્રા અને ચાર અલગ અલગ દિશામાં ભરાતા મહાકુંભમાં જવાની યાત્રા. આ સંસ્કૃતિ તીર્થાટન કરનારાઓના પગે ઉભી છે, તેમના પગે પ્રસાર પામી છે. આ પ્રજાના મનમાં ધર્મ કરતા પણ ઊંડા મૂળ અધ્યાત્મના છે. તે સિવાય આ પ્રજા આટલી બળકટ ન હોય.

            Dhruv Bhatt concern about mankind. And that's why he goes back to nature again to save both- Nature and Culture."India is the country of unity in  diversity"All Indian pilgrimage  places are in the lap of Nature . Like.....in forest, on river side, on mountain etc. this al lively nature has unique role to shape culture though each has its own laws to follow in their lives. The bath of river delights to lift us free and mankind get the new energy from Nature.

                Novelist - Dhruv Bhatt suggests the way of salvation for human soul indicating the natural way of living life. Writer strongly indicates that mankind's deepest roots are in nature. No matter who we are, where we are living , or what kind of life we lead.  We remain irrevocably linked with the rest of creation.

Saint Bernad de clairvax  said that.....

            "Believe one who knows : You will find something greater in woods than in books. Trees and stones will             teach you that which you never learn from masters."

Epilogue:

                                    Thus, discussing  the novel, with much Indian connotation with deep philosophy , we may conclude that........ India is the land of spirituality with covering nature parts. The land of holiness and the land of peace.

As Martin Luther said that...

બીજા દેશમાં તો હું ટૂરિસ્ટ તરીકે ગયો છું; પણ હિન્દુસ્તાનમાં તો હું એક યાત્રાળુ તરીકે જ આવ્યો છું."

                                    As Dhruv Bhatt suggests how journey is transformed into pilgrimage with the company of Nature. Nature has power to change human soul which is clearly visible in this novel. Writer's motif and interest clearly visible to represent 'Nature as Culture'. So, after examine many questions like....How nature is represented ? Why they are conserving? How the various image of nature is represented in the text are related  or representing culture and the most importantly what it conveys ?

                        Thus,  We are define , the novel 'Tattvmasi' written by Dhruv Bhatt  is fully representative of the saviour of nature which is profoundly done by Ecocriticism. Ecocriticism and environmentalists also say or support the idea of saving Nature as 'Nature saves us.'    

It is said by George Barnad shaw that.....

            "The Indian way of living life provides the vision of natural, real way of living  life. We veil ourselves with unnatural mask, one the face of India are the tender expressions which carry the mark of the creators hand,"

                         

Works Cited

Bhatt, Dhruv. Tatvamasi . Ahmedabad: Amar Thakorlalshah Gurjar GarnthratnaKaryalaya, 2005 .

Joshi, Vishal. Ecocritical Interpretation of the select Novels of Dhruv Bhatt. 26 September 2016.

Wikipedia contributors. "Ecocriticism." Wikipedia, The Free Encyclopedia. Wikipedia, The Free Encyclopedia, 15 Mar. 2017. Web. 24 Mar. 2017